Podatek – obowiązkowe świadczenie pieniężne pobierane przez związek publicznoprawny (pań-stwo, jednostka samorządu terytorialnego) bez konkretnego, bezpośredniego świadczenia wzajem-nego. Zebrane podatki są wykorzystywane na potrzeby realizacji zadań publicznych. Współcześnie pieniądze z podatków trafiają do skarbu państwa, województwa, powiatu albo gminy, które dzięki temu mogą inwestować w rozwój infrastruktury, wojska, policji, oświaty, służby zdrowia itp. Obecnie uznaje się, iż podatki są świadczeniami pieniężnymi, jednakże w historii znane są również podatki świadczone w innych niż pieniądz dobrach.
Zgodnie z polskim prawem daniny, aby zostały uznane za podatki muszą posiadać 4 cechy: • nieodpłatność • przymusowość • powszechność • bezzwrotność
Podatki dzielą się na: • bezpośrednie – nałożone na dochód lub majątek podatnika, np. podatek dochodowy, gruntowy, spadkowy; • pośrednie – nakładane na przedmiot spożycia, np. VAT, akcyza – ostatecznie płaci konsument.
Typy podatków
Klasyfikacja podatków według OECD? • podatki dochodowe o podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) o podatek dochodowy od osób prawnych (CIT) • obowiązkowe składki ubezpieczeniowe, zdrowotne itp. • opodatkowanie własności o podatki od nieruchomości - podatek rolny (gruntowy) - podatek leśny o podatek od spadków i darowizn • podatki od towarów i usług o podatek od wartości dodanej (VAT); o akcyza – podatek pobierany zasadniczo od produkcji niektórych artykułów, pobiera się od przedsiębiorcy, który wlicza ją do ceny towaru, uzyskując w ten sposób pie-niądze na zapłatę podatku; o cło – podatek graniczny od towarów, w ostatecznym rozrachunku płaci konsument (część doktryny prawa podatkowego nie uważa ceł za podatki ze względu iż jego ce-lem nie jest co do zasady ochrona interesu finansowego fiskusa, ale ochrona rynku wewnętrznego. Zgodnie z klasyfikacją dochodów budżetu państwa wpływy z tytułu ceł są włączane do pozycji dochody niepodatkowe. Zgodnie z tą klasyfikacją cło na-leży do kategorii, czyli świadczeń, którym towarzyszy równoległe świadczenie ekwiwalentne w postaci pozwolenia na wwóz lub wywóz towarów); o inne - podatek od posiadania psa (obecnie podatek od psów został w Polsce zmie-niony na opłatę) - podatek od środków transportowych - podatek od czynności cywilnoprawnych - podatek od gier Podatek cedularny – typ opodatkowania polegający na odrębnym opodatkowywaniu każdego rodzaju dochodów podatników. Pozwala na preferowanie jednych, a dyskryminowanie innych rodzajów dochodów przez ustalanie zróżnicowanych stawek i skal opodatkowania. Utrudnia jednak stosowanie progresji w stosunku do podatników osiągających dochody z kilku źródeł. W procesie rynkowym występuje przemieszczenie obciążenia podatkowego, w wyniku czego po-datkami jest obciążona całkowicie lub częściowo inna osoba niż płatnik podatku.
Funkcje podatków
Podatki pełnią funkcje, które z jednej strony mają charakter obiektywny, natomiast z drugiej strony zmieniają się, w miarę jak zachodzą przeobrażenia ustrojowe i społeczno-gospodarcze.
Do podstawowych funkcji podatku należą: • fiskalna (inaczej dochodowa), • regulacyjna, • stymulacyjna, • informacyjna.
Podatki służą w pierwszej kolejności realizacji funkcji fiskalnej, która sprowadza się do tego, że podatek pełni bardzo ważną rolę jako podstawowy rodzaj dochodów budżetowych. Jego rozmiary przewyższają wpływy z innych tytułów, takich jak opłaty, cła czy pożyczki. Funkcja fiskalna jest jedną z najstarszych funkcji podatkowych. I w czasach nowożytnych, i w czasach współczesnych podatki zabezpieczają pokrycie głównych wydatków publicznych. Ściśle związana z funkcją fiskalną jest funkcja regulacyjna. Polega ona na kształtowaniu dochodu i majątku będących w dyspozycji podatników. Dzięki podatkom następuje redystrybucja dochodu i majątku narodowego między podatnikami a związkami publicznoprawnymi, jakimi są państwo i organy samorządu terytorialnego. Zakres redystrybucji podatkowej zależy od struktury gospodarki. Funkcja stymulacyjna natomiast, oznacza wykorzystanie instrumentów podatkowych w celu wy-warcia wpływu na warunki działania jednostek oraz na kierunki i tempo ich rozwoju. Funkcja sty-mulacyjna realizuje się poprzez zróżnicowanie obciążeń podatkowych, dzięki czemu podatek może wpłynąć zachęcająco lub zniechęcająco na podejmowane decyzje w sprawie prowadzenia działal-ności. Praktycznym wyrazem realizacji tej funkcji w sensie pozytywnym jest system zwolnień i ulg podatkowych. Obecnie większa część ulg została zlikwidowana i zastąpiona poprzez wprowadzenie 19% podatku dochodowego dla przedsiębiorców. Ostatnią z wymienionych funkcji podatku jest funkcja informacyjna. Polega ona na tym, że reali-zacja wpływów podatkowych ogółem lub z określonego podatku dostarcza informacji o prawidło-wościach bądź nieprawidłowościach przebiegu procesów gospodarczych. Znaczne obniżenie wpły-wów od podmiotów gospodarczych może świadczyć, np. o trudnościach ze zbytem produkcji lub z wyegzekwowaniem należności od niektórych kontrahentów.
Księgowość – jest podstawowym elementem składowym rachunkowości. Księgowość stanowi część rejestracyjną rachunkowości. Księgowość polega na rejestracji w ujęciu pieniężnym, a niekiedy w ujęciu ilościowym, odpowied-nio udokumentowanych zdarzeń gospodarczych, które powodują zmiany w majątku jednostki go-spodarującej i źródłach jego pochodzenia.
|